Μόραλης Γιάννης (1916-2009)
Ο Γιάννης Μόραλης υπήρξε μια πολύπλευρη καλλιτεχνική προσωπικότητα, από τις κορυφαίες της ελληνικής τέχνης του 20ού αιώνα. Mεγάλος ζωγράφος, γλύπτης, χαράκτης, σκηνογράφος και δάσκαλος με έργα που αναδεικνύουν τον πλούτο της μορφοπλαστικής του φαντασίας και την ευρύτητα των αναζητήσεών του.
Γεννήθηκε στις 23 Απριλίου ή στις 6 Μαΐου 1916 στην Άρτα, όπου και πέρασε τα πρώτα χρόνια της ζωής του. Το 1927 η οικογένεια Μόραλη εγκαθίσταται πλέον μόνιμα στην Αθήνα, στο Παγκράτι. Έτσι, παράλληλα με τα σχολικά του μαθήματα, αρχίζει να παρακολουθεί κάθε Κυριακή, συνοδευόμενος από τον πατέρα του, τις κυριακάτικες παραδόσεις στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Εκεί, σε εκείνες τις παραδόσεις, πρωτογνωρίζει και τον μετέπειτα στενό του φίλο Νίκο Νικολάου. Το 1931, σε ηλικία μόλις 15 ετών, καταφέρνει να ενταχθεί στο προπαρασκευαστικό τμήμα της σχολής και προετοιμάζεται για τις εισαγωγικές εξετάσεις της ΑΣΚΤ. Είναι η περίοδος που γνωρίζεται με τον Γιάννη Τσαρούχη και τον Χρήστο Καπράλο και ξανασυναντά τον Νίκο Νικολάου. Οι γνωριμίες αυτές θα αποτελέσει ορόσημο στη ζωή του και στην επακόλουθη λαμπρή καριέρα του, γιατί εκτός από συμφοιτητές στην ΑΣΚΤ της Αθήνας γίνονται και αχώριστοι φίλοι.
Με την αποφοίτησή του από την ΑΣΚΤ το 1936 ο Γιάννης Μόραλης κερδίζει την υποτροφία της Ακαδημίας Αθηνών και μαζί με τον Νικολάου ταξιδεύει τον Ιούνιο του 1937 για να σπουδάσει στη Ρώμη. Ο Μόραλης θα μείνει στην Ιταλία για λίγους μήνες μέχρι τον Νοέμβριο του 1937, οπότε και καταφέρνει να εγκριθεί η μετακίνησή του στο Παρίσι, για να συνεχίσει εκεί τις σπουδές του διδασκόμενος νωπογραφία και ψηφιδωτό. Το 1939, με την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ο Μόραλης επιστρέφει στην Ελλάδα για να υπηρετήσει την πατρίδα του.
Τα χρόνια της Κατοχής ο Μόραλης ασχολείται εντατικά με την προσωπογραφία, ώστε να εξασφαλίζει κάποιο σταθερό εισόδημα φιλοτεχνώντας πορτραίτα κατά παραγγελία. Εξακολουθεί επίσης να ασχολείται με τη χαρακτική.
Το 1947, παντρεύεται τη γλύπτρια Αγλαΐα Λυμπεράκη, με την οποία αποκτά και τον γιο του Κωνσταντίνο. Το 1949 με άλλους Έλληνες ζωγράφους, μεταξύ των οποίων ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Νίκος Νικολάου και ο Νίκος Εγγονόπουλος, ιδρύουν την καλλιτεχνική ομάδα «Αρμός», με σκοπό τη δημιουργία μιας σύγχρονης καλλιτεχνικής κίνησης με νέα αισθητική γραμμή. Τον επόμενο χρόνο διοργανώνουν την πρώτη τους ομαδική έκθεση στο Ζάππειο.
Το 1951 αναλαμβάνει να φιλοτεχνήσει τα σκηνικά και τα κοστούμια για το μπαλέτο Έξι λαϊκές ζωγραφιές, που παρουσιάζει το Ελληνικό Χορόδραμα σε χορογραφία Ραλλούς Μάνου και μουσική Μάνου Χατζιδάκι. Το 1954 ξεκινά η συνεργασία του με το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν. Το 1957 εκλέγεται τακτικός καθηγητής του Εργαστηρίου Ζωγραφικής της ΑΣΚΤ. Το 1958, μαζί με τον Γιάννη Τσαρούχη και τον γλύπτη Αντώνη Σώχο, εκπροσωπούν την Ελλάδα στην Μπιενάλε της Βενετίας. Ο Μόραλης εκθέτει 24 πίνακες, προσχέδια για σκηνικά και κοστούμια θεάτρου, λιθογραφίες και αρκετά σχέδια. Η Μπιενάλε αποτέλεσε έναν από τους σημαντικότερους σταθμούς της ζωγραφικής του πορείας, καθώς σηματοδοτεί την αρχή μιας νέας δημιουργικής περιόδου.
Είναι αξιοσημείωτο ότι η πρώτη ατομική έκθεση του Γιάννη Μόραλη οργανώνεται μόλις το 1959, ενώ η επαγγελματική του σταδιοδρομία έχει ήδη εξελιχθεί. Η έκθεση γίνεται στην αίθουσα εκθέσεων «Αρμός», στην οδό Ηρακλείτου 21 στη Δεξαμενή, στο Κολωνάκι. Την ίδια χρονιά, το 1959, ο Μόραλης αναλαμβάνει να φιλοτεχνήσει τους εξωτερικούς τοίχους του ξενοδοχείου Χίλτον της Αθήνας και τον επόμενο χρόνο φιλοτεχνεί συνθέσεις για το Ξενία της Φλώρινας και το Μον Παρνές της Πάρνηθας.
Η δεύτερη ατομική του έκθεση έρχεται το 1963 στην αίθουσα τέχνης του ξενοδοχείου Χίλτον. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί η νέα σειρά έργων του: ΣΥΝΘΕΣΗ Α, Β, Γ, Δ, Ε και Ζ – Τα Επιτύμβια, τα οποία αργότερα δωρίζει στην Εθνική Πινακοθήκη. Το 1965 του απονέμεται από τον Βασιλέα Κωνσταντίνο ο Ταξιάρχης του Φοίνικα, ενώ είναι και η χρονιά μέσα στην οποία φιλοτεχνεί δέκα συνθέσεις που παρεμβάλλονται μεταξύ ποιημάτων στα Ποιήματα του Γιώργου Σεφέρη των εκδόσεων Ίκαρος.
Με την τρίτη ατομική του έκθεση το 1972 στην Γκαλερί Ιόλα-Ζουμπουλάκη ο Μόραλης εγκαινιάζει άλλη μια μακρά συνεργασία ζωής. Η ζωγραφική του στο εξής θα πειραματίζεται στο επίπεδο της φόρμας με αυτό το «ολιγοψήφιο αλφάβητο», για το οποίο έγραψε ο Οδυσσέας Ελύτης στο εισαγωγικό κείμενο του καταλόγου της έκθεσης. Σε αυτή την έκθεση παρουσίασε μια άλλη ιδιαίτερη σειρά συνθέσεών του, τα Επιθαλάμια. Μεγάλα δίπτυχα ή τρίπτυχα, στα οποία η μορφή αποδίδεται με έντονες αντίθετες καμπύλες και με χαρακτηριστικά χρώματα το γαλάζιο, το άσπρο, το μαύρο και την ώχρα.
Όταν επισκέφτηκε για πρώτη φορά την Αίγινα, του θύμισε έντονα την Πρέβεζα όπου περνούσε τα παιδικά του καλοκαίρια. Με γνώμονα αυτή τη συναισθηματική σύνδεση που ένιωσε και την αγάπη του για το «εκπληκτικό φως» της -όπως συχνά έλεγε- ο Μόραλης επέλεξε την Αίγινα ως τόπο έμπνευσης και δημιουργίας. Τη δεκαετία του ’70 αποφασίζει να χτίσει εκεί το σπίτι-ατελιέ.
Το 1978 πραγματοποιεί την τέταρτη ατομική του έκθεση στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη. Είναι μια μεγάλη ενότητα έργων, που έχουν κατά κύριο λόγο φιλοτεχνηθεί στην Αίγινα και φέρει τον τίτλο Πανσέληνος. Το 1979 του απονέμεται το Αριστείο Τεχνών από την Ακαδημία Αθηνών.Το 1983 γίνεται ατομική έκθεσή του στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη και την ίδια χρονιά, στις 31 Αυγούστου, αποχωρεί από την ΑΣΚΤ μετά από τριάντα έξι χρόνια διδασκαλίας. Το 1988 γίνεται μεγάλη αναδρομική έκθεση των έργων του στην Εθνική Πινακοθήκη. Το 1996 πραγματοποιείται αναδρομική έκθεσή του στην Ακαδημία Αθηνών, με έργα της Εθνικής Πινακοθήκης. Το 1998 του απονέμεται ο Ταξιάρχης της Τιμής από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας. Το 2000 σχεδιάζει δύο συνθέσεις σε κεραμικές πλάκες και σε ορειχάλκινα ανάγλυφα για την στάση του μετρό Πανεπιστήμιο. Το 2001 πραγματοποιείται έκθεση έργων του στο Μουσείο Μπενάκη, με τίτλο Γιάννης Μόραλης. Άγγελοι, μουσική, ποίηση. Το 2005 πραγματοποιείται αναδρομική έκθεση στην Ερμούπολη της Σύρου. To 2009 γίνεται η τελευταία εν ζωή έκθεσή του στο ΜΙΕΤ.
Ατομικές εκθέσεις
2022 Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα
2022 Δημοτική Πινακοθήκη Αγρινίου, Αγρίνιο
2018 Μουσείο Μπενάκη-Κτήριο οδού Πειραιώς, Αθήνα
2016 Γκαλερί Ζουμπουλάκη, Αθήνα
2016 Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Αίγινας, Αρχαιολογικό Μουσείο Αίγινας, Αίγινα
2011 Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα
2011 Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, Αθήνα
2010 Casa Bianca, Θεσσαλονίκη
2009 Γκαλερί Ζουμπουλάκη, Αθήνα
2009 Εκθεσιακός Πολιτιστικός Χώρος Alpha Bank, Ναύπλιο
2009 Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Δήμου Αίγινας, Αίγινα
2008 Μέγαρο Εϋνάρδου, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα
2008 Ι. Μόραλης – Μία ανίχνευση, Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Άνδρος
2006 Ι. Μόραλης – θέατρο, μουσική, ποίηση, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης
2006 Γκαλερί Ζουμπουλάκη, Αθήνα
2005 Έκθεση στον Πύργο Μπαζαίου, Νάξος
2005 Αναδρομική έκθεση στην Πινακοθήκη Κυκλάδων, Σύρος
2004 Προεκτάσεις (γλυπτική), Γκαλερί Ζουμπουλάκη, Αθήνα
2004 Γκαλερί Μεταμόρφωσις, Θεσσαλονίκη
2002 Γκαλερί Ζουμπουλάκη, Αθήνα
2001 Άγγελοι, Μουσική, Ποίηση, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα
2001 Martinos Antique and Fine Art Gallery, Αθήνα
2000, Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, Αθήνα
1997 Γκαλερί Ζουμπουλάκη, Αθήνα
1996 Aναδρομική έκθεση, Ακαδημία Αθηνών, Αθήνα
1996 Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, Αθήνα
1993 Χώρος Τέχνης 24, Αθήνα
1992 Γκαλερί Ζουμπουλάκη, Αθήνα
1992 Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, Αθήνα
1992 Γκαλερί Ζήτα-Μι, Θεσσαλονίκη
1988 Αναδρομική έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη, Αθήνα
1983 Γκαλερί Ζουμπουλάκη, Αθήνα
1978 Πανσέληνος, Γκαλερί Ζουμπουλάκη, Αθήνα
1972 Eπιθαλάμια, Γκαλερί Ιόλα – Ζουμπουλάκη, Αθήνα
1963 Ατομική έκθεση σε αίθουσα του HILTON Αθηνών, Aθήνα
1959 Γκαλερί Αρμός, Αθήνα
Ομαδικές εκθέσεις (επιλογή)
2022 Το Μαλακό Υπογάστριο, Γκαλερί Ζουμπουλάκη, Αθήνα
2018 Once Upon A Time, Γκαλερί Ζουμπουλάκη, Αθήνα
2014 Modern Greek Printmaking – Selected Works from the Yannis Papacontantinou Collection, 12 Star Gallery, Europe House, Λονδίνο, Ηνωμένο Βασιλειο
2008 Κλασικές Μνήμες Στη Σύγχρονη Ελληνική Τέχνη, Kunsthistorisches Museum, Βιέννη, Αυστρία
2008 Η Αίγινα των Ζωγράφων, Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Δήμου Αίγινας, Αίγινα
2006 Bonhams: The Greek Sale May 2006, Bonhams, Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο
2004 Αγώνων Πόλις: Διαδρομές στη σύγχρονη ελληνική ζωγραφική”, Τεχνόπολις Δήμου Αθηναίων, Αθήνα
2000 Classical Memories in Greek Art, Onassis Cultural Center – Olympic Tower, Νέα Υόρκη, ΗΠΑ
1998 Τα πορτραίτα του Φαγιούμ και η γενιά του ΄30 στην αναζήτηση της Ελληνικότητας, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα
1996 Τέχνη στο Χίλτον, Ξενοδοχείο Hilton, Αθήνα
1994 Gravures Helleniques Contemporaines, Maison de l΄ Unesco, Παρίσι, Γαλλία
1993 Καλλιτέχνες της γενιάς του ΄30, Αίθουσα Σκουφά, Αθήνα
1992 Μεταμορφώσεις του Μοντέρνου: Η ελληνική εμπειρία, Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, Αθήνα
1985 New Dimensions in the Contemporary Art, Palazzo Manni, Todi, Ιταλία
1985 The Hellenic Dimension, Museum of Science and Industry, Σικάγο, ΗΠΑ
1985 19η Διεθνής Έκθεση Σύγχρονης Τέχνης, Μόντε Κάρλο, Mονακό
1983 Modern greek prints, The Fine Art Society Ltd, Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο
1981 Συλλογή Εθνικής Τραπέζης της Ελλάδος, Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλέξανδρου Σούτζου, Αθήνα
1981 Χριστουγεννιάτικες Κάρτες 1981, Γκαλερί Ζουμπουλάκη, Αθήνα
1979 Contemporary greek painters and print makers, National Gallery of Ireland, Δουβλίνο, Ιρλανδία
1979 International Art Fair, Βασιλεία, Ελβετία
1978 Εικόνες Ελληνικής Τέχνης, Ζάππειο Μέγαρο, Αθήνα
1978 Objets de Grece, Galerie Paul Facchetti, Παρίσι, Γαλλία
1978 Zeitgenoessische Griechische Malerei und Graphik, Institut fuer Auslandsbeziehungen, Στουτγκάρδη, Γερμανία
1972 Ομαδική έκθεση, Γκαλερί Ζουμποουλάκη, Αθήνα
1965 Ομαδική έκθεση ταπισερί, Αίθουσα Τέχνης Χίλτον, Αθήνα
1958 29 Biennale di Venezia 1958, Βενετία, Ιταλία
1956 Ομαδική έκθεση, Saggitarius Gallery, Νέα Υόρκη, ΗΠΑ
1949 Έκθεσις Καλλιτεχνικής Ομάδος Αρμός, Ζάππειο Μέγαρο, Αθήνα
1940 Γ΄ Πανελλήνιος Έκθεση, Ζάππειο Μέγαρο, Αθήνα